Weer verder
“Wat is je wens voor 2021?”, vraag ik mijn cliënte die tegenover me zit.
Het is het eerste nieuwe jaar zonder haar partner en ze wenst dat ze in liefdevolle verbinding samen met haar kinderen mag zijn. Eigenlijk zoals het de afgelopen maanden is geweest. Zij samen met haar twee dochters.
Ze kijkt ze me aan. Ik zie haar aarzeling. “En tijd voor mezelf”, zegt ze dan een beetje beschaamd.
“Tijd voor jezelf?’, vraag ik haar ter bevestiging.
“Ja.”
Ze vertelt dat ze tijd over heeft nu ze niet meer voor haar zieke echtgenoot hoeft te zorgen. Het laatste jaar was ze nauwelijks toegekomen aan wat zij zelf wil. Eigenlijk helemaal niet mee bezig geweest. Alles stond in het teken van het ziekteproces van haar man. Dat is wat je doet, natuurlijk. Ze zou het niet anders hebben gewild. Het was zwaar, heel zwaar, maar ook goed.
Nu valt dat weg en komt er ineens tijd vrij. Ze hoeft geen rekening meer te houden met schema’s of te leven volgens het ritme van haar zieke man. “Zo onwennig”, is haar conclusie. Ze weet niet zo goed wat te doen. Ze voelt haarloyaliteit voor hem. Hij is dood en zij leeft nog.
Het is bijna ondenkbaar dat er ook iets goeds uit zijn dood kan komen. 1000keer liever had ze hem nog bij zich gehad.
De realiteit is echter anders. Hij is er niet meer. Nu mag ze voelen wat zij wil doen en nodig heeft. “Dat kan ik niet”, zegt ze zichtbaar geëmotioneerd. “Het is nog te vroeg.”
Haar eerlijke bekentenis zet me aan het denken. Wanneer mag je weer ten volle ‘JA’ tegen jezelf zeggen als je zonder je geliefde verder moet? Verstandelijk weten we dat het leven doorgaat en dat we de tijd niet kunnen stilzetten. Ons gevoel vindt dat heel moeilijk. Hoe meer we lachen, verbinden met anderen en doorgaan met waar we mee bezig waren, hoe banger we zijn de ander daadwerkelijk kwijt te raken. Of we zijn bang dat we niet genoeg rouwen om diens dood als we proberen iets van ons verdere leven te maken.
In tijden van rouw sta je te hinken op twee benen. Het ene been wil dat je stilstaat bij zijn overlijden, dat je rouwt en verdrietig bent. Het andere been wil dat je doorgaat met werken, zorgen voor je kinderen en ook dat je voorzichtig aan weer ‘JA’ zegt tegen het leven. Om goed te rouwen heb je beide benen nodig. De ene keer sta je op het ene been. Op een ander moment op het andere. Als je maar goed luistert naar wat je nodig hebt.
Jouw tempo van rouw bepaal jezelf. Ik nodig je uit vooral te doen wat goed voor jou voelt. Als het te vroeg is om meer tijd voor jezelf te nemen, doe het dan in kleine stapjes. Zet een warm kopje thee voor jezelf, gun jezelf dat mooie boek of ga wandelen met een vriend of vriendin. Ook dit is ‘JA’ zeggen tegen jezelf.
Voel de aarde onder jouw voeten, haal diep adem en realiseer je dat jouw tweebenen jou al die tijd al gedragen hebben.
“Mam, ik voel me niet zo lekker”, zegt onze oudste tegen me tijdens onze busrit omhoog. De buschauffeur heeft er zin in want hij rijdt als een bezetene de steile berg op, zo langs de afgrond zonder vangrail. Dat hij een door de wol geverfde chauffeur is, blijkt wel als hij de bus gladjes door elke haarspeldbocht heen manoeuvreert. Ik ben er niet echt gerust op, ondanks zijn ervaring. Hoe vaak heb ik die nieuwsberichten over busongelukken voorbij zien komen? Ik ril.
“Als je zelf geen plannen maakt, word je opgenomen in de plannen van een ander. ”Mijn cliënte knikt instemmend. Ze begrijpt maar al te goed waar dit over gaat. Sinds ze terug is van haar reis naar Australië, waar ze twee maanden alleen doorheen reisde, wordt er aan haar getrokken. “Allemaal lieve mensen hoor”, verzekert ze me. “Maar het verstikt me zo.”
De belangrijkste relatie die je kunt hebben is met jezelf. Want van daaruit, vanuit jouw kern, maak je de beste keuzes voor jezelf. Van daaruit kies je de mensen die bij je passen, die je steunen en voeden. Alleen jij kunt ten volle bepalen welk leven voor jou de meeste voldoening geeft. Jij bepaalt, niet iemand anders. Dat brengt me op de volgende quote die ik mooi vind en die ik met jou wil delen:
